Over nut en nadeel van de sociologie voor het leven
Willem Schinkel

iFilosofie #11

Tekst / interview: Hermien Lankhorst
Video: Gijs Graafland

‘Wil je je als academicus bezighouden met het in kaart brengen van wat al bestaat of wil je iets toevoegen aan de wereld? Voor Willem Schinkel, bijzonder hoogleraar Sociale theorie aan de Erasmus Universiteit, is deze vraag eenvoudig te beantwoorden: “Ik wil niet een soort denken bedrijven dat alleen de status-quo bevestigt of van argumenten voorziet. Ik ben geïnteresseerd in het verbeelden van alternatieven.”

In zijn boek Over nut en nadeel van de sociologie voor het leven legt Schinkel uit waarom het verbeelden van alternatieven zo belangrijk is. Het concept samenleving of maatschappij is volgens hem een ‘zelfverbeelding van het sociale’ en dus niet een vaststaand of vastomlijnd object dat ‘ergens te vinden is’ en dat we kunnen ontdekken en exploreren. “Samenleving, althans op de manier waarop het doorgaans begrepen wordt in zowel common sense als sociologie en sociale filosofie, is (…) een abstract begrip [dat] wordt beschouwd als concrete werkelijkheid”, schrijft Schinkel.

‘Maatschappij’ is een ​
machtsconcept​

Hoe ‘echt’ we die samenleving ook ervaren, ze is uiteindelijk ‘slechts’ iets dat als het ware ‘bedacht’ is door mensen en dat betekent ook dat het mogelijk is om met alternatieve ideeën te komen. Het bieden van alternatieven is niet alleen mogelijk maar ook wenselijk, meent Schinkel. Abstracte begrippen zijn volgens hem namelijk ook machtsconcepten, omdat heel veel mogelijke manieren van zijn weggelaten worden: “In abstracte begrippen is de volheid van de mogelijke ervaring van de wereld onderdrukt.”

Utopisch denken

In de wetenschap worden veel abstracties gegenereerd en dat geldt zeker ook voor de sociologie en de (sociale) filosofie. Denk bijvoorbeeld aan concepten als ‘mens’ of ‘moderniteit’. “In haar bijdrage aan de verbeelding van die abstracties ligt het nadeel van de sociologie voor het leven,” meent Schinkel. Maar het nut van de sociologie ligt bij het creëren van alternatieve verbeeldingen. Schinkel is dan ook een groot voorstander van utopisch denken, maar volgens hem is het een illusie dat we zo’n bedachte utopie ook moeten realiseren. Een gerealiseerde utopie heeft namelijk inherent een onderdrukkend effect: “Alle dominante verbeelding is gewelddadig, heeft geweldseffecten, reduceert mensen tot minder dan ze zijn.” De potentie van utopisch denken is dus niet dat het een blauwdruk levert voor hoe de wereld eruit zou moeten zien, maar dat het aangeeft dat de wereld er anders uit kan zien.

1 reactie

1. Spenglers racisme en het nationaalpopulisme - iFilosofie - 13 december 2017, 11:23 Log in om te reageren

   […] Willem Schinkel is hoogleraar Sociale Theorie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Bij Boom verscheen in 2014 van zijn hand Nut en nadeel van de sociologie voor het leven. […]