Wat is oosterse filosofie?

0 Flares 0 Flares ×

Interview met Michel Dijkstra

iFilosofie #7
Tekst: Marlou van Paridon

Sinds het Westen in aanraking is gekomen met oosterse filosofie zijn er al heel wat denkers en stromingen met het oorspronkelijke gedachtegoed aan de haal gegaan. De laatste decennia hebben de hedonistische en individualistische varianten de overhand gekregen met name in de beoefening van boeddhistische praktijken. “Oosterse filosofie heeft echter een heel andere boodschap,” zegt Michel Dijkstra, filosoof, docent en publicist oosterse filosofie.

Navelstaren is er niet bij

Michel Dijkstra belicht in zijn boeken drie filosofische hoofdstromingen van het Oosten: het Indiase, Japanse en Chinese denken. Deze drie denktradities kennen elk een eigen wereldbeeld, maar zijn met elkaar verbonden door hun praktische inslag.

Ethische en sociaal-maatschappelijke kwesties vormen dan ook belangrijke onderdelen van de oosterse filosofie. Daarnaast speelt de vraag naar het ‘zelf’ of de aard van de mens een grote rol.

“In het Westen hebben wij die vraag naar het zelf opgevat als zelfgerichtheid,” vertelt Michel Dijkstra. “In de oosterse filosofie is aandacht voor het eigen innerlijk echter juist bedoeld om je open te kunnen stellen voor medemens en wereld. Het begrip ‘loslaten’ betekent dan ook niet dat je van alle aardse beslommeringen bent bevrijd. Integendeel: het gaat om het loskomen van zelfgerichtheid waardoor de mens zich om de ander kan bekommeren.”

De westerse filosoof is vriend van de wijsheid.
De oosterse filosoof zoekt wijsheid om de praktijk van het leven te verbeteren

Verder benadrukt Dijkstra dat de oosterse filosofie niet uit één bron komt. “Zij is zelfs veel disparater dan de westerse.” Ondanks alle verscheidenheid is de westerse filosofie namelijk homogener, een Grieks-Joods-christelijk product. Metafysica staat daarin centraal. “De presocratici bogen zich al over de metafysische vraag over het ene en het vele. Ze vonden de veelheid van verschijnselen om hen heen chaotisch en zochten naar een eenheidsprincipe. Thales van Milète stelde bijvoorbeeld dat alles tot water is te herleiden.”Metafysica houdt de westerse filosofie nog steeds bezig, maar in het Oosten vind je dit voornamelijk terug in de oude Indiase filosofie. In het Vedische denken is de zoektocht naar een constante waarheid achter de dagelijkse werkelijkheid een van de peilers. Dijkstra: “Vaak wordt deze constante gezien als een element, bijvoorbeeld vuur of lucht. De klassieke Chinese filosofie houdt de metafysica echter grotendeels buiten beschouwing. De eerste Chinese filosoof Confucius zocht naar leefregels om de samenleving te verbeteren. Hij zei niets over het wezen van de werkelijkheid of de aard van de mens.”

Wat te denken van goeroes?

En de oosterse goeroes die wij hier omarmen, welke stromingen vertegenwoordigen zij? Dijkstra: “Een probleem van sommige goeroes is dat zij het oude concept van de meester-leerlingrelatie uit de middeleeuwen hebben behouden. Je moet je afvragen of deze structuren nog kunnen functioneren in de moderne tijd. Bovendien zijn er goeroes die hun eigen, aangepaste leer hebben gecreëerd, zoals Osho, de vroegere Baghwan, die er ook nog eens een economisch belang bij had. Dat is iets anders als de Dalai Lama die de spreekbuis van zijn eeuwenoude Tibetaanse traditie vormt. Thich Nhat Hanh, de voorman van het zenboeddhisme in Vietnam, baseert zich op de oorspronkelijke methoden en heeft deze aangepast voor westerlingen. Mindfulness is geënt op klassieke meditatiemethoden. Thich Nhat Hahn is een moreel voorbeeld voor velen, ook vanwege zijn vrijheidsstrijd.”

ISVW-iFilosofie #7 - Bij Lao Tsé op de thee. Filosofische verhalen uit het OostenISVW-iFilosofie #7 - Zenboeddhisme. De kunst van het latenISVW-iFilosofie #7 - Oosterse filosofie in een notendop. (Bijna) Alles wat je altijd wilde weten

Ontmoeten Oost en West elkaar ergens?

Tot in de 20e eeuw werden oosterse teksten nauwelijks door westerse denkers bestudeerd. Toch is er sprake van overeenkomsten tussen het gedachtegoed van sommige grote denkers en de oosterse filosofie. Schoppenhauers ‘acceptatie’ is daarvan een goed voorbeeld, evenals Nietzsches ‘amor fati’. Een minder bekende overeenkomst die Dijkstra ziet is die van het vroege denken van Wittgenstein met het boeddhisme. In bijgaand videointerview vertelt hij hier meer over.

Boeddhisme is zonder meer de grootste stroming in het Verre Oosten. Het is begonnen in India en tot in Japan en Indonesië verbreid. Er zijn wel duidelijke verschillen tussen het Japanse zenboeddhisme en het Indiase of het Tibetaanse boeddhisme. Zelf beoefent Michel Dijkstra zenmeditatie: stil zitten op een knielbankje; dagelijks twintig minuten is het streven. “Het is een methode om de binnenkamer schoon te maken en om te observeren wat er met je gedachten gebeurt,” zegt Dijkstra. “Boeddha gaf als leidraad bij het mediteren: ‘Laat je gedachten als wolken aan je voorbij trekken.’ Spirituele navelstaarderij is volstrekt niet de bedoeling: je gaat naar binnen om buiten uit te komen. Je zoekt ruimte en stilte op. En in de mate waarin je die stilte kunt vinden, kan je de beweging naar buiten maken.”

Drs. Michel Dijkstra studeerde filosofie, journalistiek en Sanskriet in Groningen. Artikelen van zijn hand verschenen onder andere in Filosofie Magazine en het dagblad Trouw. Daarnaast publiceerde hij Oosterse Filosofie in een notendop (Bert Bakker, 2008), de bloemlezing Bij Lao Tsé op de thee (Prometheus, 2009) en Zenboeddhisme (Ambo, 2010). Momenteel werkt hij aan een proefschrift over Meister Eckhart en de middeleeuwse zenmeester Dogen.

0 Flares Twitter 0 Facebook 0 Google+ 0 LinkedIn 0 0 Flares ×

Related Posts

Schermafbeelding 2019-04-07 om 20.59.54

Jeukwoorden

Schermafbeelding 2019-04-07 om 20.54.21

Husserl roept op tot actie

Para-doxale column René ten Bos: Kant

Schermafbeelding 2019-04-07 om 20.40.05

Een betondicht gesprek

1 reactie

  1. Filosofische stromingen uit het Oosten – Ikbenernog.nl - 21 juni 2018, 12:37

    […] kent echter meer stromingen die in Europa verre van bekend zijn. Voor geïnteresseerden geeft deze pagina meer informatie over deze onontdekte schatten van de […]

Reageer